30/3/10

Τι υπάρχει στο σύμπαν; Θα το δούμε ποτέ;

Σταμάτης Κριμιζής

Επίτιμος Διευθυντής Τμήματος Διαστημικής Φυσικής Πανεπιστημίου John Hopkins Εκπρόσωπος της Ελλάδας στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (ESA)
«Αντικειμενικά δεν ξέρουμε τι υπάρχει όσον αφορά τη ζωή. Δεν έχουμε καμία αντικειμενική επιστημονική πληροφορία. Αλλά όταν στην ερώτησή σας λέτε “ποτέ”, το “ποτέ” είναι μία πολύ δύσκολη λέξη. Πρέπει να είμαστε αντικειμενικοί και να το βάλουμε σε ένα επιστημονικό πλαίσιο. Δηλαδή ας πούμε σε ποια απόσταση. Για παράδειγμα, σε μία απόσταση πενήντα έτη φωτός - τώρα μίαμιση ανθρώπινη ζωή, αυτή η απόσταση είναι 453.000.000 χλμ.
Θα σας δώσω και το παράδειγμα του Βόγιατζερ, το οποίο είναι τώρα στο διάστημα 31 χρόνια και έχει φτάσει στα 16,5 δισεκατομμύρια χλμ. Η απόσταση για τα 50 έτη φωτός είναι 470 τρισεκατομμύρια χλμ.. Το βόγιατζερ κινείται με μία ταχύτητα 17 χλμ το δευτερόλεπτο. Εάν πούμε λοιπόν ότι η ταχύτητα του βόγιατζερ ήτανε 200 φορές μεγαλύτερη δηλαδή γύρω στις 3.000 χλμ. το δευτερόλεπτο, αυτό είναι μόνο 1% της ταχύτητας του φωτός του φωτός που είναι 300.000 χλμ.το δευτερόλεπτο. Επομένως, για να φτάσει τα 50 έτη φωτός θα χρειαστούν 5.000 χρόνια! Όταν το σκεφτούμε αυτό, ως αποστολή ανθρώπινη, τότε είναι καταφανές ότι θα υπάρξει μεγάλη δυσκολία για να φτάσουμε ποτέ σε τέτοιες αποστάσεις. Με τη τεχνολογία που έχουμε τώρα, είναι απαγορευτικές οι αποστάσεις. Ποιος ξέρει τι θα γίνει στο μέλλον? "
Αθηνά Κουστένη
Αστροφυσικός στο Αστεροσκοπείο των Παρισίων
Πρωταρχικός Επιστημονικός Σύμβουλος για την αποστολή της ESA στον Τιτάνα.
«Για μένα το σύμπαν αρχίζει ήδη από τη γειτονιά μας, δηλαδή από το ηλιακό μας σύστημα, στο οποίο υπάρχουν πολύ καταπληκτικά πράγματα που περιμένουν εξερεύνηση. Έχουμε ανακαλύψει τώρα τελευταία, πρόσφατα, χάριν στις διαστημικές αποστολές πολλά πράγματα στο Κρόνο, στο Δία και σε διάφορα άλλα μέρη. Αυτή την στιγμή πετάμε κοντά στον Άρη και στην Αφροδίτη αλλά υπάρχουν ακόμα εκπλήξεις που μας περιμένουν και σημαντικές ανακαλύψεις. Παραδείγματος χάριν, μετά την ανακάλυψη ατμόσφαιρας νερού γύρω από το δορυφόρο Εγκέλαδο, πιστεύουμε ότι μπορεί να υπάρχει όπως και στην Ευρώπη ωκεανός νερού κάτω από την επιφάνεια. Φτάνουμε δηλαδή στα πιο μακρινά σώματα, στα όρια του ηλιακού μας συστήματος και λέμε ότι μπορεί να υπάρχει δυνατότητα να εξελιχθεί η ζωή, να αναπτυχθεί, και σε αυτές τις κρύες επιφάνειες.Τώρα για πιο μακριά οι αστρονόμοι και γενικά οι επιστήμονες, δε νομίζουν ότι μπορούν να απαντήσουν σε αυτήν την ερώτηση.
Το τι υπάρχει ακριβώς εκεί έξω προς το παρόν είναι θέμα του τι πιστεύει ο καθένας μας. Το ότι ανακαλύψαμε όμως διακόσιους νέους εξω-πλανήτες - δηλαδή τους πλανήτες οι οποίοι είναι έξω από το ηλιακό μας σύστημα - τα τελευταία δέκα χρόνια, εμένα με κάνει να υποθέτω ότι η ζωή μπορεί να αναπτυχθεί και αλλού εκτός από τη Γη. Τώρα αν θα μπορέσουμε κάποτε να το συναντήσουμε, μου φαίνεται τρομερά δύσκολο. Το σύμπαν είναι τεράστιο, μιλάμε για τεράστιες αποστάσεις και για πολύ κενό. Οπότε για αυτό το πράγμα δεν ξέρω.»

Ξενοφών Μουσσάς
Διευθυντής Τμήματος Εργαστηρίου Αστροφυσικής Πανεπιστημίου Αθηνών Αναπληρωτής Καθηγητής Φυσικής Διαστήματος

«Το σύμπαν βέβαια είναι όλος ο κόσμος: άστρα, γαλαξίες, πλανήτες , περισσότερους από 300 έχουμε βρει μέχρι σήμερα να υπάρχουν έξω απ’ το ηλιακό μας σύστημα. Και με βεβαιότητα λέει η Επιστήμη πρέπει να υπάρχει και ζωή σε αυτούς τους πλανήτες, σε άλλα αστέρια, και ασφαλώς και σε άλλους γαλαξίες.»

Σταμάτης Αλαχιώτης
Καθηγητής Γενετικής Πανεπιστημίου Πατρών

«Όλοι θα περίμεναν να ακούσουν ότι υπάρχουν εξωγήινοι, υπάρχουν πολιτισμοί, υπάρχουν άλλοι κόσμοι κατοικημένοι κ.τ.λ.. Η απάντηση είναι ότι δε γνωρίζουμε! Και για να έχει η απάντησή μας επιστημονική βαρύτητα πρέπει να στηριχτούμε σε ορισμένα επιστημονικά στοιχεία, όπως π.χ. το φως που δημιουργεί το σύμπαν, αν είναι ένα σύμπαν, αν είναι πολλά σύμπαντα, αν υπάρχουν πλανήτες που να έχουν συνθήκες κατάλληλες για την ανάπτυξη της ζωής, αν υπάρχουν νοήμονα όντα, και όλα αυτά τα πράγματα που δε μπορούμε να τα προσεγγίσουμε επί του παρόντος επιστημονικά.
Όσον αφορά στο πώς προήλθε το σύμπαν, είναι γνωστό βεβαίως ότι επικρατούσα άποψη είναι η θεωρία της μεγάλης έκρηξης, που έγινε 13 δισεκατομμύρια χρόνια πριν. Το ηλιακό μας σύστημα είναι μέρος της όλης αυτής διεργασίας, έχει μια ηλικία πάνω από 4,65 δισεκατομμύρια χρόνια, έχει 8 πλανήτες (τώρα τελευταία προστέθηκε και ο Πλούτωνας και ένας άλλος ακόμ�� αβάπτιστος), και βεβαίως εκείνο που πρέπει να πούμε από την αρχή, είναι ότι η οργανική χημεία είναι η πιο κοινότοπη χημεία σε όλο το σύμπαν. Και αυτό λέει κάτι: ότι δηλαδή πιθανόν δεν είμαστε μόνοι.
Ένας αστρονόμος, ο Σάνλευ εκτιμά ότι υπάρχουν 100 εκατομμύρια πλανήτες, οι οποίοι έχουν τις ίδιες συνθήκες με τις συνθήκες της γης και επομένως εκεί θα μπορούσε να πει κανείς ότι υπάρχει ζωή. Το αν θα επικοινωνήσουμε ποτέ , αυτό είναι κάτι το οποίο είναι εντελώς άγνωστο. Προς το παρόν δεν υπάρχει τέτοια δυνατότητα.
Αλλά μην ξεχνάμε ότι ο άνθρωπος πάντα ήθελε να δραπετεύσει από τη βαρύτητα της Γης. Ας θυμηθούμε τον ήρωα της μυθολογίας, τον Ίκαρο, που έκαψε τα φτερά του. Έτσι λοιπόν, πρέπει να είμαστε προσεκτικοί και συγκρατημένα αισιόδοξοι για το τι καλπάζει στη φαντασία μας.»

Ανδρέας Θεοφίλου
Πυρηνικός Φυσικός στο Εθνικό Κέντρο Έρευνας Φυσικών Επιστημών «ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ»

«Πρώτα - πρώτα, πρέπει να μάθουμε τι είναι το σύμπαν, το οποίο συνεχώς το ανακαλύπτουμε. Ξέρουμε πρόσφατα ότι ανακαλύψανε κάτι που λέγεται σκοτεινές τρύπες, ακόμη πιο πρόσφατα έχει ανακαλυφθεί κάτι το οποίο λέγεται σκοτεινή ύλη. Δηλαδή είναι ύλη την οποία δεν μπορούμε να τη δούμε με το φως, τη βλέπουμε όμως με άλλους τρόπους. Επομένως, είμαστε ακόμη στο στάδιο που ανακαλύπτουμε το σύμπαν. Αυτή είναι η απάντηση μου: πρέπει πρώτα να μάθουμε καλύτερα το σύμπαν.»

Γιώργος Ροδάκης
Αναπληρωτής Καθηγητής Μοριακής και Εξελικτικής Βιολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών.

«Δεν ξέρουμε τι υπάρχει έξω στο σύμπαν. Προσπαθούμε να συμπεράνουμε τι μπορεί να υπάρχει παίρνοντας τη γνώση από το πώς έχει δημιουργηθεί η ζωή εδώ στη Γη. Και απλά προσπαθούμε να μεταφέρουμε κάποια από αυτή τη γνώση για να κάνουμε μία περιγραφή,
ωστόσο δεν νομίζω ότι θα είμαστε ποτέ σε θέση να κάνουμε μια πρόγνωση του τι θα μπορούσε να υπάρχει εκεί έξω.»

Διονύσης Σιμόπουλος
Διευθυντής «ΕΥΓΕΝΙΔΕΙΟ ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ»

«Το σύμπαν είναι γεμάτο από γαλαξίες, άστρα, πλανήτες και ίσως από πολλά άλλα ακόμη. Μιλάμε για 120 δισεκατομμύρια γαλαξίες στους οποίους υπάρχουνε 100.000 άστρα και φυσικά μιλάμε για τρισεκατομμύρια πλανητών. Αντιλαμβάνεστε λοιπόν ότι το αν θα μπορέσει ο άνθρωπος κάποια στιγμή στο μέλλον να ταξιδέψει προς αυτά, είναι ένα ερώτημα μάλλον επιστημονικής φαντασίας.»
Σταύρος Παπαμαρινόπουλος
Καθηγητής Γεωφυσικής Πανεπιστημίου Πατρών

«Καταρχήν υπάρχει το πρόγραμμα των επιστημόνων για να μάθουν τι υπάρχει εκεί στο σύμπαν, μέσα στο οποίο εντάσσονται οι πλανήτες και οι δορυφόροι. Και βεβαίως γνωρίζουμε ότι πήγαν στο φεγγάρι και αργότερα θα πάνε και στον Άρη. Όπου είναι δυνατόν. Επίσης μελετώνται εξ αποστάσεως, ατμόσφαιρες πλανητών που ανήκουν σε άλλα ηλιακά συστήματα, όπου αυτά θα τα μάθουμε αργότερα. Όλα είναι υπο έρευνα.»

Παναγιώτα Πρέκα
Επίκ. Καθηγήτρια Αστροφυσικής Πανεπιστημίου Αθηνών

«Να μια καλή ερώτηση: πραγματικά η απάντηση είναι ότι δεν ξέρουμε τι υπάρχει εκεί έξω στο σύμπαν. Ξέρουμε λίγα πράγματα για το τι υπάρχει μέσα στο ηλιακό μας σύστημα. Πιο έξω από εκεί δεν έχει βγει διαστημόπλοιο. Τα δυο διαστημόπλοια που πήγαν πιο μακριά, το Απόλλων 2 και το Απόλλων 11, βγήκαν από την ηλιόσφαιρα. Συνεπώς, δεν ξέρουμε τι υπάρχει παρά έξω. Προσπαθούμε με τηλεσκόπεια, με φασματοσκοπεία να το καταλάβουμε, να το αντιληφθούμε και οι προσπάθειες συνεχίζονται.»

Νίκος Κατσαρός
Χημικός στο Εθνικό Κέντρο Έρευνας Φυσικών Επιστημών «ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ»

«Εκείνο που γνωρίζουμε μέχρι σήμερα ότι υπάρχει, είναι ένα σύμπαν το οποίο περιέχει περίπου 8 δισεκατομμύρια γαλαξίες, και ο κάθε ένας από τους γαλαξίες αυτούς περιέχει περίπου 100 δισεκατομμύρια αστέρια, και βέβαια πολλά από αυτά έχουν και πλανήτες γύρω τους. Αυτό το σύμπαν το οποίο γνωρίζουμε μέχρι σήμερα είναι είτε με τα διάφορα τηλεσκόπια με τα οποία κάνουμε παρατηρήσεις είτε με διάφορους άλλους τρόπους όπως με φωτογραφίες.
Όμως, εκτός από αυτό το σύμπαν που το αποκαλώ το γνωστό μας σύμπαν, ενδεχόμενα να υπάρχουν και άλλα σύμπαντα τα οποία να αποτελούνται από ενέργεια και ύλη διαφορετική από αυτήν του γνωστού μας σύμπαντος. Μπορεί να αποτελούνται από αντιύλη ή από εντελώς διαφορετικές μορφές ύλης και ενέργειας και να είναι πολύ περισσότερα του ενός. Αυτά ίσως να μην μπορέσουμε ποτέ να τα γνωρίσουμε διότι ενδεχόμενα να απομακρύνονται από το δικό μας σύμπαν, να βρίσκονται σε μία σύγκρουση και να εξαφανίζονται από το δικό μας σύμπαν.»

Χρίστος Γούδης
Διευθυντής Ινστιτούτου Αστρονομίας και Αστροφυσικής, Καθηγητής στον Τομέα Θεωρητικής και Μαθηματικής Φυσικής, Αστρονομίας και Αστροφυσικής, Πανεπιστήμιο Πατρών

«Το σύμπαν είναι μία λέξη κουβέρτα. Καλύπτει την γνωστή μας άγνοια, γιατί υπάρχει άγνοια πέραν της γνώσης μας. Το σύμπαν διαστέλλεται ιστορικά και φυσικά. Δηλαδή ξεκινάμε με επίκεντρο τη Γη – αντιλαμβανόμαστε ότι δεν είναι η Γη το κέντρο του σύμπαντος. Όλα έχουν δημιουργηθεί για να κοσμούν – εξ΄ ου και ο κόσμος.
Υπάρχει ο Ήλιος – και στη συνέχεια αντιλαμβανόμαστε ότι δεν είναι ο Ήλιος αλλά πολλοί ήλιοι. Δισεκατομμύρια ήλιοι απαρτίζουν ένα σύστημα που είναι ο γαλαξίας μας – και σήμερα αντιλαμβανόμαστε ότι υπάρχουν δισεκατομμύρια γαλαξίες.
Μιλάμε για την ιστορική διαστολή του και συγχρόνως για τη φυσική διαστολή του, όπου το σύμπαν φανταστείτε το όπως ένα σταφιδόψωμο: μια ζύμη όπου έχει μέσα του σταφίδες και το οποίο φουσκώνει, διαστέλλεται. Τις σταφίδες σε αυτή την περίπτωση αποτελούν τα σμήνη των γαλαξιών. Είναι μια εικόνα για την οποία δεν γνωρίζουμε αν είναι αυτό το οποίο λέμε σύμπαν. Δεν γνωρίζουμε τι υπάρχει μετά από εκεί. Ενδεχομένως να μιλάμε για μια πολύ τοπική περιοχή.
Όπως και να ΄χει το πράγμα, γύρω στα δισεκατομμύρια των δισεκατομμυρίων ήλιων υπάρχουν δισεκατομμύρια δισεκατομμυρίων πλανήτες. Και αυτή είναι η εικόνα την οποία έχουμε. Στο ερώτημά σας «πού θα πάμε», η απάντηση είναι ναπολεόντεια: παντού και πουθενά.».

Μιχάλης Τσαμπαρλής
Επικ. Καθηγητής Τμήματος Αστροφυσικής Πανεπιστημίου Αθηνών

«Είμαστε μέρη του σύμπαντος. Δεν μπορούμε να βγούμε από αυτό. Φανταστείτε ότι είμαστε σε ένα κουτί, και είμαστε μέσα στο κουτί, έτσι; Δεν μπορούμε να ξέρουμε τι συμβαίνει έξω από το κουτί. Το ίδιο πράγμα συμβαίνει και με το σύμπαν. Είμαστε μέσα στο σύμπαν, ζούμε σε αυτό. Και εκείνο βασικά που δεν ξέρουμε είναι και τη λέξη σύμπαν. Φανταστείτε ότι έχετε πάλι ένα μόριο μέσα σε ένα κουτί και θέλετε να πείτε στο μόριο να μιλήσει για το κουτί. Δεν γίνεται. Αυτό για το οποίο μπορεί να μιλήσει είναι για τη γειτονιά του με τα άλλα μόρια. Αυτό συμβαίνει και με εμάς. "
Είμαστε στη Γη. Στη Γη βλέπουμε γύρω μας μέχρι πόσο; Άμεσα βλέπουμε πολύ λίγο. Τι αποστάσεις; Μηδέν. Το πολύ – πολύ πήγαμε στη Σελήνη. Αυτό είναι σωστό. Πόση απόσταση είναι; Πολύ ασήμαντη. Τώρα, όταν μιλάμε για αποστάσεις που βλέπουμε σημαίνει ότι είναι πολύ – πολύ κοντά. Ας πάμε τώρα να δούμε ένα αστρονομικό φαινόμενο κάπου πολύ μακριά, 10.000 έτη φωτός. Εκεί δεν βλέπουμε τίποτα. Εκεί έχουμε μια εικόνα μόνο. Μια εικόνα που έρχεται οπτικά σε εμάς και η πληροφορία που παίρνουμε για το γεγονός εκεί είναι ασήμαντη. Άρα, την πληροφορία αυτή την ερμηνεύουμε. Και πώς την ερμηνεύουμε; Σύμφωνα με τις εμπειρίες μας. Επομένως, αυτό που λέμε εμείς ότι “στον τάδε γαλαξία υπάρχει αυτό”, αυτό είναι σύμφωνα με τα δεδομένα τα δικά μας.
Καταρχήν, δεν υπάρχει σύμπαν. Δεν μπορούμε να το καταλάβουμε το σύμπαν.Είναι μια έννοια. Η έννοια του Θεού βασικά: "Πανταχού παρών και τα πάντα πληρών”. Η σημερινή έννοια που είναι περισσότερο υπαρξιακή και ανθρωποκεντρική σημαίνει ότι είμαστε εδώ, στη γειτονιά μας, και καταλαβαίνουμε τον κόσμο όπως είναι στη γειτονιά μας.»
Συντάκτης: Όλγα Τάντου
pylestv