Τί είναι οι μαθησιακές δυσκολίες;

Γράφει ο Βασιλειάδης Γρηγόρης, Ψυχολόγος, M.Sc., Υπ. Διδάκτορας

Οι μαθησιακές δυσκολίες απασχολούν ένα σημαντικό ποσοστό μαθητών, γονέων και εκπαιδευτικών. Την τελευταία εικοσαετία, το ενδιαφέρον των εκπαιδευτικών εστιάζεται συχνά στις δυσκολίες μάθησης που αντιμετωπίζουν τα παιδιά, τόσο της πρωτοβάθμιας όσο και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης

Οι "κρυφές" αυτές αναπηρίες που ονομάζουμε μαθησιακές δυσκολίες υπάρχουν από τότε που οι άνθρωποι έπρεπε να επεξεργάζονται πληροφορίες και να μαθαίνουν. Οι μαθησιακές δυσκολίες γίνονταν όλο και πιο γνωστές με το πέρασμα του χρόνου καθώς η κοινωνία μας δίνει ολοένα και μεγαλύτερη έμφαση στη μάθηση και την εκπαίδευση.

Οι μαθησιακές δυσκολίες εμφανίζονται με πολλές μορφές ...οπτική, ακουστική, κινητικού ελέγχου, δυσκολία στην επικοινωνία ,στη λογική επεξεργασία πληροφοριών, κ.λ.π. Η αποτελεσματική αντιμετώπισή τους πρέπει να περιλαμβάνει μια ολιστική προσέγγιση η οποία να λαμβάνει υπόψη της τις εκπαιδευτικές, σωματικές, ψυχολογικές και ιατρικές ανάγκες του κάθε παιδιού ξεχωριστά.

"Ειδική μαθησιακή δυσκολία είναι μια διαταραχή η οποία πλήττει μία ή και περισσότερες από τις βασικές ψυχολογικές διαδικασίες που εμπλέκονται στην κατανόηση ή την χρήση της γλώσσας, προφορική ή γραπτή, και μπορεί να εκδηλωθεί σαν αδυναμία του παιδιού στο να ακούει, να σκέφτεται, να μιλάει, να γράφει, να προφέρει τις λέξεις, ή να εκτελεί μαθηματικούς υπολογισμούς. Ο όρος περιλαμβάνει καταστάσεις όπως αντιληπτικές διαταραχές, εγκεφαλική βλάβη, ελάχιστη εγκεφαλική δυσλειτουργία, δυσλεξία και εξελικτική αφασία. Στην κατηγορία της ειδικής μαθησιακής δυσκολίας δεν περιλαμβάνονται τα παιδιά που παρουσιάζουν μαθησιακά προβλήματα που οφείλονται κατά κύριο λόγο σε οπτικές, ακουστικές, ή κινητικές αναπηρίες, σε νοητική υστέρηση σε συναισθηματικές διαταραχές, ή σε μειονεκτικό περιβάλλον, περιοριστικές πολιτισμικές ή οικονομικές συνθήκες".

Κάθε παιδί, έφηβος, ή ενήλικος με μαθησιακή δυσκολία είναι μοναδικός. Παρουσιάζει διαφορετικό συνδυασμό και σοβαρότητα προβλημάτων. Είναι ένα άτομο με μία, ή περισσότερες σημαντικές ελλείψεις στις βασικές διαδικασίες μάθησης.

Το άτομο που παρουσιάζει μαθησιακές δυσκολίες έχει συνήθως νοημοσύνη μέσου όρου, ή πάνω από τον μέσο όρο. Παρόλα αυτά, για κάποιον γνωστό ή άγνωστο λόγο υπάρχει ένα χάσμα ανάμεσα στο δυναμικό του ατόμου (τι θα μπορούσε δυνητικά να πετύχει), και στο τι πραγματικά πετυχαίνει στη ζωή του.

Συμπτώματα της μαθησιακής δυσκολίας

Στα συμπτώματα των μαθησιακών δυσκολιών περιλαμβάνονται μια μεγάλη γκάμα από χαρακτηριστικά που επηρεάζουν την ανάπτυξη και τα επιτεύγματα του παιδιού. Πρέπει να σημειωθεί ότι κάποια απ' αυτά τα συμπτώματα μπορεί να παρουσιαστούν σε όλα τα παιδιά σε κάποιο στάδιο της ανάπτυξής τους. Εκείνο που πρέπει να θυμόμαστε είναι ότι το άτομο με ειδική μαθησιακή δυσκολία εμφανίζει μία ομάδα από συμπτώματα που συνοδεύουν το παιδί στην εξελικτική του πορεία και δεν εξαφανίζονται με το πέρασμα του χρόνου.

Τα πιο συχνά συμπτώματα είναι: διάσπαση προσοχής, φτωχή μνήμη, δυσκολία στο να ακολουθεί οδηγίες, δυσκολία στο να ξεχωρίζει μεταξύ τους τα γράμματα, τους αριθμούς, και τους ήχους, περιορισμένη αναγνωστική ικανότητα, προβλήματα στον οπτικο-κινητικό συντονισμό, δυσκολία στη σειροθέτηση (π.χ. ακολουθία των ημερών της εβδομάδας, των μηνών του χρόνου, κ.λ.π.), αποδιοργάνωση, και πολλά άλλα προβλήματα που μπορεί να το επηρεάζουν. Ένας πιο εκτεταμένος κατάλογος συμπτωμάτων περιλαμβάνει τα εξής:

• Συμπεριφορά που διαφέρει από μέρα σε μέρα
• Μη αναμενόμενη/ακατάλληλη συμπεριφορά σε καθημερινές καταστάσεις (π..χ. κοινωνικές περιστάσεις)
• Υπερκινητικότητα, δεν μπορεί να συγκεντρώσει το ενδιαφέρον του σε κάτι για πολλή ώρα, εύκολα αποσπάται
• Μπορεί να λέει κάτι και να εννοεί κάτι άλλο
• Δυσκολεύεται να πειθαρχήσει
• Δεν προσαρμόζεται όταν απαιτείται αλλαγή
• Ανώριμη ομιλία
• Δεν ακούει και δεν θυμάται καλά
• Δεν μπορεί να ακολουθήσει οδηγίες που προέρχονται από διαφορετικές πηγές
• Εύκολα ξεχνάει
• Έχει δυσκολία στο να οριοθετηθεί χρονικά και να ξεχωρίσει το αριστερό από το δεξί
• Έχει πρόβλημα στο να ονομάσει οικεία/γνώριμα πρόσωπα και πράγματα
• Έχει δυσκολία στο να προφέρει λέξεις
• Δυσκολεύεται στη γραφή
• Αντιστρέφει γράμματα ή τα βάζει σε λάθος θέση - π.χ. "θ" αντί "β", ε αντί 3, κ.λ.π
• Δυσκολεύεται ιδιαίτερα στην ανάγνωση
• Δεν μπορεί να οργανώσει εύκολα τον χρόνο του και να συντονίσει τις ενέργειές του για την επίτευξη κάποιου στόχου
• Δυσκολεύεται να κατανοήσει λέξεις ή έννοιες
• Έχει καθυστερημένη γλωσσική ανάπτυξη
• Έχει καθυστερημένη (αδρά ή λεπτή) κινητική ανάπτυξη
• Παρορμητικότητα

Εάν κάποιο άτομο παρουσιάζει μόνο μερικά από τα παραπάνω συμπτώματα δεν σημαίνει απαραίτητα ότι έχει ειδική μαθησιακή δυσκολία, αφού οι περισσότεροι άνθρωποι εμφανίζουν περιστασιακά λίγα από αυτά τα συμπτώματα κάποια στιγμή στη ζωή τους. Όταν όμως κάποιος παρουσιάζει αρκετά από τα παραπάνω τότε ίσως χρειάζεται να εξετασθεί το ενδεχόμενο της μαθησιακής δυσκολίας.

Δυσλεξία

Δυσλεξία ή ειδική μαθησιακή δυσκολία είναι ένας όρος που τον χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε τα παιδιά ή τους ενήλικες με νοημοσύνη μέσου όρου ή πάνω από το μέσο όρο που παρουσιάζουν ιδιαίτερη δυσκολία στη μάθηση, σε ένα ή περισσότερα επίπεδα γραπτής γλώσσας, ανάγνωσης και ορθογραφίας που μπορεί επίσης να συνοδεύεται από δυσκολία στην αρίθμηση, βραχύχρονη μνήμη, λογική ακολουθία σκέψης, ακουστική και/ή οπτική αντίληψη. Ενώ υπάρχει άμεση σχέση με τον γραπτό λόγο, και ο προφορικός λόγος συχνά επηρεάζεται σε ένα βαθμό.

Τα άτομα που αντιμετωπίζουν τις παραπάνω δυσχέρειες χρειάζονται ειδική παιδαγωγική μεταχείριση και εξειδικευμένη διδασκαλία που να ανταποκρίνεται στη φύση των αναγκών τους, έτσι ώστε να αναπτύξουν στο μέγιστο δυνατό βαθμό την νοητική τους ικανότητα και αποτελεσματικότητα.

Ανάμεσα στα πιο εμφανή χαρακτηριστικά αυτού που αποκαλούμε δυσλεξία συμπεριλαμβάνεται και ο συνδυασμός των παρακάτω:

• Δυσκολίες στην ονομασία/ εξεύρεση λέξεων
• Δυσκολίες επεξεργασίας ήχου
• Φτωχή ακουστική μνήμη
• Δυσκολία στην εκμάθηση κανόνων
• Φτωχό λεξιλόγιο
• Δυσκολία στην κατανόηση κειμένου & στην έκφραση σκέψεων με οργανωμένο και συνεκτικό λόγο
• Ανορθόδοξη ορθογραφία και γραφικός χαρακτήρας
• Σύγχυση γραμμάτων
• Δυσκολία σε μορφές αναπαραστατικής μνήμης (π.χ. μέρες της εβδομάδας, μήνες του χρόνου, δεξί-αριστερό, πάνω-κάτω, συνειδητοποίηση της ώρας)

Ευτυχώς, πολύ λίγα άτομα εμφανίζουν όλα τα συμπτώματα του παραπάνω δυσλεκτικού τύπου, έχουν όμως αρκετά κοινά γνωρίσματα ώστε να αποτελέσουν μια ομάδα ανθρώπων με ξεχωριστές εκπαιδευτικές ανάγκες.

iatronet.gr